Nicolaasdwarsstraat 2-12
In de omgeving van de Nicolaikerk, vlakbij het Centraal Museum,
zijn grote verschillen te zien. Naast de grote huizen werden in de
loop van de geschiedenis ook 'kameren' gebouwd. In de
Nicolaasdwarsstraat bevinden zich een zestal van dergelijke huisjes
van slechts één verdieping hoog. De geschiedenis van deze woningen
gaat terug tot in de 17e eeuw.
'Kameren', of armenhuizen, bestonden vaak uit een kamer met
daarop een zolderverdieping. Armenhuizen werden vaak door rijke
weldoeners gesticht voor de minder bedeelden in de samenleving. De
armenhuizen aan de Nicolaasdwarsstraat vinden hun oorsprong in de
Agnietenstraat, waar ze al in 1652 werden gesticht in naam van Jan
van Gronsvelt. Uit religieuze en maatschappelijke overwegingen had
hij in zijn testament opgedragen de huizen te stichten.
Verplaatsing en splitsing
In 1756 werden de kameren in verband met de bouw van de Fundatie
van Renswoude 'verplaatst' waardoor de Nicolaasdwarsstraat
ontstond. In werkelijkheid kwam het erop neer dat de huisjes
opnieuw werden opgebouwd en er zoveel mogelijk gebruik werd gemaakt
van de oude bouwmaterialen.
Na de verplaatsing beweerden twee dochters van Johan van
Gronsvelts erfgenaam, Henrick van Beest, dat de kameren hen toe
behoorden en gaven de armenhuizen aan de rooms-katholieke
Aalmoezenierskamer. Hun broer was het hier niet mee eens en na een
jarenlange procedure kreeg hij de twee middelste kameren in bezit.
Door een splitsing van de rooms-katholieke Aalmoezenierkamer viel
het rijtje in drie delen uiteen: De armenhuizen werden verdeeld
onder twee Nederlands hervormde gezinnen, twee oudkatholieke
gezinnen en ten slotte nog twee voor een gezin met het
rooms-katholieke geloof. Hoewel de zes huizen altijd een stichting
zijn gebleven, werden door de verschillende eigenaren op een andere
manier onderhoud gepleegd, waardoor er uiterlijke verschillen
ontstonden.
Gevelsteen
De huisjes zijn in tweetallen gebouwd en vormen elkaars
spiegelbeeld, waarbij de schoorsteen is geplaatst op de
scheidingsmuur. Wie nu langs de huisjes loopt kan nog de oude
gevelsteen uit 1652 ontdekken, waarop de volgende tekst staat:
Sta toCh beneDe Lees hIIr De
ReDe:
De Hr. en Mr. Jan van Gronsvelt, advocaat
des Hofs van Utrecht heeft zes kameren di Gy ziet
Uit liifde puur gesticht door loutre charitaat
Tot Bystand van de lien om Godswil anders niit.
Het stichtingsjaar is erin verwerkt aan de hand van Romeinse
cijfers: DDDCLII (1652).
Een later toegevoegde steen vermeldt dat de huizen in 1756 zijn
verplaatst. Ook de huisnummers uit 1652 zijn opnieuw ingemetseld
tijdens de verplaatsing. Er wordt zelfs vermoed dat de grenen
kruiskozijnen ook oorspronkelijk in de huizen van 1652 zaten. In
1982 werden de huizen door de gemeente gerenoveerd.